زنبق ها به خاطر داشتن گلهای بزرگ و ساده برای هیبریداسیون گیاهان مناسبی هستند حتی برای افراد مبتدی.اما قبل از رفتن به باغچه برای گرده افشانی گلها باید مواردی را مورد توجه قرار بدهید تا نتایج قابل قبول تر و بهتر باشند .تمامی گلهای زنبق دارای مادگی و بساک هستند و در این مقاله گلهای نر و گلهای ماده به معنای گلهایی از ارقام مختلف که یکی را به عنوان نر و یکی را به عنوان ماده برای تولید بذر هیبرید مورد استفاده قرار می دهید و به معنای نر بودن یک گل خاص و ماده بودن یک گل خاص دیگر نیست .

هیبریداسیون هدف دار همیشه نتایج بهتری از گرده افشانی تصادفی و یا بدون هدف خواهد داشت منظور از هدفدار بودن هیبریداسیون این است که شما خصوصیات خاصی را در نظر بگیرید و برای به دست اوردن این خصوصیات در گیاهان هیبرید تلاش کنید مثلا اگر هدف شما پرورش یک رقم جدید با گلهای بزرگتر است باید ارقام و گونه هایی که گلهای بزرگی دارند برای هیبریداسیون انتخاب کنید تا به نتیجه مطلوب برسید و یا برای پرورش یک رقم جدید با گل دورنگ سعی کنید از ارقامی که خودشان دورنگ هستند و یا از انها هیبریدهای دو رنگ پرورش داده شده است استفاده کنید .گرده افشانی تصادفی و بدون هدف اگر بدون ثبت نوع رقم والدین باشد تجربه ای برای شما به جا نخواهد گذاشت مثلا برای پرورش ارقام مقاوم به بیماری در گیاهان زینتی به علت ثبت والدین در هنگام گرده افشانی پرورشدهندگان توانسته اند ارقامی که می توانند خصوصیت مقاومت در برابر بیماری را به نسل های اینده منتقل کنند را شناسایی کنند و اگر به قدرت زهن خود اطمینان دارید باید یادتان باشد که بعد از چند سال که از گرده افشانی گزشته است دیگر شما بخاطر نخواهید اورد که والدین یک گیاه هیبرید چه ارقامی هستند.
حتی با انتخاب بسیار دقیق والدین برای هیبریداسیون باز هم شما باید انتظار شکست را داشته باشید چون زنبق خصوصیات ژنتیکی پیچیده ای دارد و همیشه بهترین خصوصیات از والدین به فرزندان هیبرید منتقل نمی شوند حتی اگر منتقل شوند شاید بصورت صفات مغلوب باقی بمانند .یک اصل ژنتیک غیر قابل پیشبینی بودن ان است جالب است که بدانید برخی از پرورش دهندگان سبزیجات اقدام به پرورش هیبرید های بین کلم و تربچه نمودند تا گیاهی تولید کنند که دارای تربچه به عنوان قسمت ریشه و برگ های کلم به عنوان قسمت هوایی باشد اما متاسفانه گیاهی به دست امد که دارای ریشه ی کلم و برگهای تربچه بود .

شروع :

شما به تجهیزات و وسایل گران قیمت مخصوص نیازی ندارید ولی چند وسیله معمولی را ابتدا باید تامین کنید
موچین یا پنس های معمولی که برای گرفتن و جدا کردن پرچم های دارای گرده استفاده خواهد شد .
یک یا چند ظرف شیشه ای یا پلاستیکی کوچک که برای جمع اوری و نگهداری پرچم ها .چسب کاغذی برای نوشتن نام رقمی که گرده ها را از ان تهیه کرده اید این کار در هیبریداسیون اهمیت زیادی دارد و باعث می شود که خصوصیات قابل انتقال به فرزندان هیبرید مشخص شود مثلا برخی ارقام اندازه گل را به فرزندان منتقل می کنند و برخی مقاومت یا حساس بودن به بیماری و یا شرایط محیطی و باید در برنامه شما این خصوصیات کاملا مشخص شود و در برنامه های شما مورد استفاده قرار بگیرد تا نتایجی با ارزش و قابل تکرار بدست اورید بهتر است خودکار و یک دفترچه یادداشت نیز همراه خود داشته باشید تا اطلاعات مهم را یاداشت کنید مثلا تاریخ گرده افشانی و یا شرایط جوی و غیره که احتمال دارد در نتیجه گرده افشانی موثر باشد یک جعبه یا کیف کوچک هم می تواند برای جای دادن وسایل شما مفید باشد .اگر فقط یک رقم زنبق دارید اینها دیگه لازم نیست فقط گرده افشانی کنید و منتظر میوه و بذر ان باشید .

گرده افشانی زنبق ها :

هر زمان که شما گیاهان اماده گرده افشانی را انتخاب و لوازم را اماده کردید زمان ان رسیده که سری به گلهایتان بزنید و کار خود را اغاز کنید .کار ساده است فقط باید دو قسمت مهم زنبق را تشخیص دهید که بسیار بزرگ و نمایان هستند یعنی مادگی و بساک های حاوی گرده که در تصویر کاملا مشخص شده است .اگر اکنون فقط یک رقم زنبق گلدار دارید می توانید از همان گل بساک را جدا کرده و بر روی مادگی بمالید تا گرده افشانی انجام شود و لی اگر می خواهید با گرده های یک رقم دیگر عمل گرده افشانی را انجام دهید بهتر است سریعا بساک های گلی را که به عنوان مادر انتخاب کرده اید جدا کنید تا مادگی توسط گرده های خودی بارور نشود و سپس بساک ها را از گلهایی که به عنوان والد پدری انتخاب کرده اید جدا کرده و روی مادگی بمالید تا مادگی فقط از گرده های والد پدری بارور شود و بذور هیبرید تشکیل شود در صورتی که شما بساک گل مادر را جدا نکنید احتمال زیادی دارد که بسیاری از بذور از طریق خودگشنی بارور شوند و شما از بذور به دست امده بعد از چند سال فقط گیاهانی مشابه به گیاه مادری خود به دست اورید (اگر گیاه مادری گونه وحشی باشد نه هیبرید) در مواقعی امکان دارد که رقمی که شما در برنامه هیبریداسیون خود استفاده می کنید عقیم باشد که می تواند به صورت گرده های عقیم یا مادگی عقیم و یا هر دو باشد این مسائل فقط بوسیله تجربه به دست می اید یکی از محاسن ثبت نام والد دهنده گرده و مادگی همین است که شما می توانید گیاهانی که گرده عقیم یا مادگی عقیم هستند را بشناسید و در گرده افشانی های اینده ان را مورد توجه قرار بدهید .
اکنون باید بساک ها را از والد دهنده گرده با احتیاط و دقت امتحان کنید .اگر بساک ها بالغ و دارای گرده باشند شما می توانید پودر سفید یا زرد یا مایل به ابی را که به بساک ها چسبیده است مشاهده کنید معمولا چند ساعت بعد از باز شدن گل طول می کشد تا بساک ها باز و گرده ها اماده گرده افشانی شوند و مادگی گلها هم از روز اول اماده گرده افشانی است بهتر است فقط گلهایی که همان روز باز شده اند را انتخاب و گرده ها را به مادگی گل انتقال دهید اینطوری احتمال موفقیت بیشتر است .

قسمت مادگی در تصویر بزرگتر نمایان است این قسمت توسط یک خط سیاه نشان داده شده است

گرده افشانی بسیار ساده است توسط یک موچین یا پنس یکی از بساک ها را گلی که به عنوان گل نر انتخاب کرده اید بچینید و یک گل را برای گرده افشانی انتخاب کنید گلی که همان روز باز شده است بهتر است و سپس تاج گل را با انگشت شست و نشانه بگیرید تا مادگی گل را ببینید سپس بساکی که قطع کرده بودید را با پنس به مادگی گل بمالید.مادگی گلها معمولا چند ساعت بعد از باز شدن آماده دریافت گرده ها می شود ولی اگر شما زود تر هم گرده افشانی کنید گرده ها بعد از اماده شدن مادگی باعث لقاح خواهند شد پس مشکلی ایجاد نمی شود .گرده افشانی یکی از مادگی ها معمولا برای تولید یک تخمدان پر از بذر کافی است اما برای احتیاط هر سه مادگی موجود در گل را گرده افشانی کنید .
برخی اوقات شما چند رقم زنبق دارید اما در یک زمان گل نمی دهند در این صورت اگر گل ماده شما ابتدا گل داد از دوستانی که زنبق دارند و زنبق هایشان گل داده می توانید گرده تهیه کنید حتی اگر در یک شهر دور هستند می توانید به انها بگویید تا بساک ها را بوسیله پست برای شما ارسال کنند و مشکلی هم پیش نمی اید بعد از دریافت با یک قلم مو ی اب رنگ می توانید گرده ها را به مادگی گل خود انتقال دهید (البته این روش در ایران زیاد شاید جواب نده اون هم علتش خیلی سادست چون معمولا برای افراد سخت است که یک بساک که وزن ان حتی یک گرم هم نمیشه رو بچینه و بره اداره پست برای ارسال اون برای شما که هزینه پستی اشت هزار تومان هم نمی شود و یا به علت اینکه در ایران انجمن های گلهای زینتی وجود ندارند که افراد علاقمند بتوانند با هم در ارتباط باشند و گرده و بذر و گل با هم معاوضه کنند) و اگر گل نر شما زود تر گل داد خیلی ساده بساک ها را بچینید و در یک ضرف کوچک در یخچال نگهداری کنید تا گل های ماده باز شوند و بعد از باز شدن به صورت عادی بساک ها را به مادگی گل ها انتقال دهید .
گرده ها کوچک هستند و نمی توانید انها را بدون زره بین یا میکروسکوپ ها معمولی ببینید بسیاری از انها به قلم مویی که برای انتقال گرده ها استفاده می کنید و یا ظرفی که بساک ها را نگهداری می کنید می چسبند پس اگر می خواهید کاملا دقیق باشید و دانستن والدین زنبق های هیبرید شما برایتان اهمیت دارد پس قبل از استفاده مجدد قلم مو و ظرف برای چیدن بساکهای ارقام دیگر ابتدا انها را بشوئید و سپس مورد استفاده قرار بدهید چون شا نمی خواهید مادگی یک رقم با گرده های یک رقم دیگر به صورت اشتباهی بارور شوند که در این صورت بعد از چند سال که گیاه هیبرید شما گل داد نتیجه ان چیزی نخواهد بود که شما انتظارش را می کشیدید.این مسئله در مورد پرورش ارقام تجاری و یا با خصوصیات خاص اهمیت پیدا می کند چون بعد از چند سال انتظار و زحمت چیزی را که هدف شما بود بدست اورید.

صبر و دنبال کردن نتایج :

بعد از تقریباً ۳ روز از گرده افشانی (اگر شما گل ماده تازه ای را برای گرده افشانی استفاده کرده اید ) مادگی گل شروع به بزرگ شدن می کند .مادگی پایین تر از گل در ساقه گل قرار دارد و می توان ان را به سادگی تشخیص داد .بزرگ شدن مادگی نشان دهنده موفقیت ابتدایی شما در گرده افشانی است .مواظب باشید که گهای گرده افشانی شده را قطع نکنید و یا نشکنید .مرحله باروری بعد از گرده افشانی معمولا مقداری زمان نیاز دارد گرده های کوچک باید در روی مادگی جوانه زده و یک لوله بلند و تو خالی تولید کنند که اسپرم از طریق این لوله بسیار کوچک وارد تخمدان و تخمک ها می شود تا تخمک ها را بارور کند فقط تخمک هایی که بارور شده اند تبدیل به بذر می شوند .یک نکته بسیار مهم مخصوصا برای ایرانی ها این است که باید اطرافیان را در جریان قرار دهید تا برای کمک به شما گلهای گرده افشانی شده و گلبرگ ریخته را قطع نکنند .این مورد برای خودم پیش اومده چندین بار که بعد از حتی چند ماه انتظار برای میوه رز و بذر شمعدانی وقتی اومدم اونها رو بررسی کنم دیدم که خانواده لطف کردند و میوه های نابالغ رو قطع کرده اند تا گیاه دوباره گل بده ! پس مواظب زحمات خودتون باشید سعی کنید گلهای گرده افشانی شده خودتون رو جدا از دیگر گلها بکیرید و نگهداری کنید تا اینگونه مشکلات پیش نیاید .

تخمدان سبز

تخمدان قهوه ای

بعد از چند روز دیگر اگر گرده افشانی موفق نبوده تخمدان چروک شده و زرد می شود و سپس می افتد .در صورتی که باروری موفقط بوده باشد تخمدان به بزرگ شدن ادامه می دهد و بذور بزرگتر می شوند .تخمدان های بارور شده در تابستان رشد خود را ادامه می دهند و سرانجام زرد و یا قهوه ای شده و از بالا شکافته می شوند (بسیار به ندرت تخمدان ها خالی هستند ولی خالی بودن تخمدان هم ممکن است در اینصورت به انها بالون گفته می شود).اگر بذور قهوه ای و صاف باشند زمان چیدن میوه ها فرا رسیده است اگر دیر این کار را بکنید احتمال دارد که باد تخمدان را تکان داده و بذور روی زمین بیفتند.تخمدان ها را جمع اوری کنید و بعد از جدا کردن بذور انها را در یک بسته کوچک کاغذی یا پلاستیکی نگهداری کنید نوشتن نام والدین فراموش نشود .
مرحله اول کار هیبریداسیون  اینجا تمام می شود و زمان کاشت بذر فرا می رسد.
می توانید روش کاشت بذر زنبق را در این مطلب مشاهده کنید چگونه بذر زنبق را بکاریم ؟

هیبریداسیون زنبقهای ریشو, ۷٫۳ out of 10 based on 6 ratings